_1629106173.png)
Ρεπορτάζ από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής 14 Aυγούστου 2021. Συνέντευξη του Γενικού Διευθυντή της ΕΑΓΜΕ κ. Ανδρέα Τσώκου στην Ξένια Στούκα.
Νέοι «πόλοι», φορτωμένοι με πολύτιμες πληροφορίες για τον μακρινό μας πλούτο, εμπλουτίζουν τον πολιτιστικό χάρτη της Αττικής. Η ιστορία της γεωλογίας και των μεταλλείων του Λαυρίου ετοιμάζονται να αφηγηθούν την εξέλιξη του πολιτισμού μας!
Τον Οκτώβριο θα ανοίξει τις πόρτες του το πρώτο Εθνικό Γεωλογικό Μουσείο στους Θρακομακεδόνες και ταυτόχρονα έχει ήδη ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση να παραδοθεί στο κοινό το Γεωπάρκο στη Λαυρεωτική, το οποίο θα συμβάλει καθοριστικά στην ανάδειξη της γεωμεταλλευτικής μας κληρονομιάς.
Σε μια πρωτοποριακή σύμπραξη, η Εθνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), το υπουργείο Πολιτισμού και ο Δήμος Λαυρεωτικής συνέθεσαν μια πολύ σημαντική πρόταση ώστε η περιοχή να ενταχθεί στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, μια απόφαση που εντός του 2021 θα έχει ληφθεί.
Δημόσιο συμφέρον
«Η προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος είναι μια συνεχής προτεραιότητα. Η καθημερινότητα των εργαστηρίων μας περιστρέφεται γύρω από τη βασική γεωλογική έρευνα, την παρακολούθηση των υπόγειων υδάτων της χώρας, τα καταστροφικά φαινόμενα από φυσικές καταστροφές, την κοιτασματολογία, τη γεωθερμία και φυσικά την προστασία της γεωλογικής κληρονομιάς» περιγράφει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ο γενικός διευθυντής της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών Ανδρέας Τσώκος και μας ξεναγεί στα μεγάλα έργα πολιτισμού, γεωλογικής και μεταλλευτικής ιστορίας της χώρας που αφηγούνται τουλάχιστον 6.000 χρόνια παρουσίας. Η ΕΑΓΜΕ που φέτος συμπληρώνει έναν αιώνα θεσμικής λειτουργίας -όπως μας λέει ο κ. Τσώκος- αλλάζει σελίδα κι εισέρχεται σε νέα εποχή με έμφαση στη σύνδεση του γεωλογικού κλάδου με τον πολιτισμό, την καινοτομία, την εξωστρέφεια και την κοινωνική προσφορά.
Τι σηματοδοτούν τα δύο μεγαλόπνοα έργα, το ανανεωμένο Εθνικό Γεωλογικό Μουσείο και το Λαυρεωτικό Πάρκο που βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης;
Είναι στην πραγματικότητα η πρώτη συντονισμένη προσπάθεια εξωστρέφειας της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών, που ταυτόχρονα αποτελεί και μια σημαντική πρόκληση προώθησης των επιστημών της Γης και της συνεισφοράς τους στην εθνική ανάπτυξη. Πολύ σύντομα θα μπορούμε να τους δούμε να γίνονται πραγματικότητα.
Το Μουσείο Ορυκτών και Πετρωμάτων της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών ιδρύθηκε το 2008. Σήμερα βρίσκεται σε ανακατασκευή. Πώς εξελίσσονται οι εργασίες στο πλέον πρώτο Εθνικό Γεωλογικό Μουσείο;
Το πρώτο Εθνικό Γεωλογικό Μουσείο αντανακλά μια προσπάθεια ανάδειξης της συλλογής ορυκτών, πετρωμάτων και απολιθωμάτων, που έχουμε στη διάθεσή μας. Στόχος μας είναι να εξελίξουμε τον πλούτο αυτό σε ένα σύγχρονο και καινοτόμο μουσείο, επισκέψιμο σε περισσότερα σχολεία από όσα φιλοξενούμε σήμερα. Ηδη πετύχαμε την έγκριση της αίτησης προελέγχου, η οποία αποτελεί τον οδικό χάρτη για την αναγνώριση του μουσείου από το υπουργείο Πολιτισμού. Η χρηματοδότησή του είναι εξασφαλισμένη και βρισκόμαστε σε φάση υλοποίησης με στόχο οι πόρτες του να ανοίξουν στο κοινό από τον Οκτώβριο.
Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές και γεωλογικές μελέτες οι περιοχές του Λαυρίου, της Χαλκιδικής και των Κυκλάδων διαθέτουν το μεγαλύτερο μέρος των ορυκτών μας. Από πού προέρχονται τα περισσότερα δείγματα που θα εκτίθενται;
Στους εκθεσιακούς χώρους φιλοξενούνται περισσότερα από 1.000 δείγματα από παλιότερες μουσειακές συλλογές της Αρχής, τα οποία έχουν εμπλουτισθεί από δωρεές ιδιωτών και γεωλόγων. Τα δείγματα που εκτίθενται προέρχονται σε ποσοστό περίπου 90% από τον ελληνικό χώρο, ενώ τα υπόλοιπα από το εξωτερικό, όπως Βραζιλία, Ινδία, Κίνα, Ρωσία, Θιβέτ, Ρουμανία και Βουλγαρία. Οι νεότερες συλλογές προέρχονται κυρίως από τις περιοχές του Λαυρίου, της Χαλκιδικής και των Κυκλάδων. Επίσης, σε κατάλληλες προθήκες φιλοξενούνται και ιστορικά δείγματα από όλο τον ελληνικό χώρο που έχουν συλλεχθεί κατά τη διάρκεια της 100ετούς κρατικής γεωλογικής έρευνας από γεωλόγους και μηχανικούς μεταλλειολόγους της Αρχής.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το Λαύριο ετοιμάζεται να γίνει ένας νέος πόλος πολιτιστικής κληρονομιάς;
Το Γεωπάρκο που σχεδιάζουμε και ευελπιστούμε να έχει την αναγνώριση της UNESCO στην ουσία αποτελεί ένα φόρο τιμής στην Ιστορία και τον πολιτισμό που η περιοχή έχει προσφέρει και ταυτόχρονα μια ευκαιρία για τους πολίτες να γνωρίσουν τις επιστήμες της Γης. Ο γεωλογικός πλούτος της περιοχής, η απόκοσμη όψη των μεταλλείων και η κληρονομιά που άφησε στην περιοχή η επί σχεδόν 6.000 χρόνια μεταλλευτική δραστηριότητα αναμένεται να προσφέρουν μία ακόμα φλέβα… προοπτικής για το Λαύριο και την ευρύτερη περιοχή. Η Λαυρεωτική είναι μια περιοχή που εδώ και αιώνες προσφέρει στον Ελληνισμό πλούτο για την επιβίωση και την ανάπτυξή του.
Σε τι φάση βρίσκονται τα έργα για την υλοποίηση του Γεωπάρκου;
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, η ελληνική πλευρά (υπουργείο Πολιτισμού, ΕΑΓΜΕ και Δήμος Λαυρεωτικής) διεκδικεί την ένταξη της περιοχής στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, μέσα από την καταρχήν δημιουργία Γεωπάρκου στη Λαυρεωτική.
Το εν λόγω Γεωπάρκο θα συμβάλει καθοριστικά στην ανάδειξη της γεωμεταλλευτικής μας κληρονομιάς με την υλοποίηση σειράς έργων σε συνεργασία με τον Δήμο, το ΥΠΠΟΑ και τους τοπικούς φορείς. Ο σχετικός φάκελος κατατέθηκε στην UNESCO τον περασμένο Νοέμβριο και βρίσκεται σε φάση αξιολόγησης. Θεωρώ ότι σύντομα θα έχουμε θετικά νέα. Σε κάθε περίπτωση οι εργασίες συνεχίζονται με στόχο να παραδοθούν στο κοινό προσεχώς.
Η Γεωλογία, «ο κόσμος των ορυκτών και των πετρωμάτων», κατέχει τη θέση που της αξίζει στον πολιτιστικό μας βίο;
Οχι. Και αυτός είναι ένας από τους στόχους μας. Ολοένα και περισσότερα παιδιά, αλλά και ενήλικες θα γνωρίσουν τις επιστήμες της Γης. Ετσι, πέρα από το Μουσείο, έχουμε δημιουργήσει δύο εκπαιδευτικά προγράμματα με τίτλο: «Τα Ορυκτά της Ζωής μας» και «Εικονικές Γεωλογικές Περιηγήσεις», τα οποία απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς και μαθητές/τριες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ώστε να γνωρίσουν την επιστήμη της Γεωλογίας, είτε φιλοξενώντας τους στον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου με τα μοναδικά εκθέματα είτε διαδικτυακά μέσω πλατφόρμας που δημιουργήσαμε. Επιπλέον, προωθούμε, μέσω της εταιρίας που κατασκευάζει τα διάσημα παιχνίδια LEGO, τη δημιουργία μιας εξειδικευμένης σειράς με ορυκτά, προκειμένου τα παιδιά να μυηθούν από μικρή ηλικία στον κόσμο των πετρωμάτων.
4 γεωδιαδρομές για το κοινό
Το Γεωπάρκο Λαυρεωτικής είναι μια περιοχή εκτάσεως 176 τ.χλμ. με έκταση 40.000 στρεμμάτων στο τρίγωνο Σούνιο-Λαύριο-Πλάκα με έναν μοναδικό παγκοσμίως γεωλογικό, πολιτιστικό, αρχαιολογικό, ιστορικό πλούτο που περιλαμβάνει περίπου 1.000 μεταλλευτικές στοές και φρέατα, 40 γεώτοπους και θέσεις ιστορικού, βιομηχανικού, πολιτιστικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Στην περιοχή του Γεωπάρκου προτείνονται στην παρούσα φάση οι 40 γεώτοποι όπως παρουσιάζονται στον γεωλογικό χάρτη του πάρκου. Οπως μας περιγράφει ο κ. Τσώκος, υπάρχει δυναμική για αύξηση των γεώτοπων του δυνητικού Γεωπάρκου στο μέλλον, γεγονός που υποστηρίζεται και από τη Βάση Δεδομένων της ΕΑΓΜΕ στην οποία περιλαμβάνονται πολλές πληροφορίες και για άλλους γεώτοπους της περιοχής. Οι γεώτοποι οργανώνονται στο πλαίσιο τεσσάρων γεωδιαδρομών με σκοπό τη μεταξύ τους σύνδεση δημιουργώντας έτσι ασφαλείς, επιμορφωτικές και ελκυστικές για κοινό πολιτιστικού ενδιαφέροντος διαδρομές.
1 Βόρεια Λαυρεωτική: Μια περιαστική γεωδιαδρομή περίπου 11 χλμ. που προσφέρεται για πεζοπορία, ποδηλασία ή μηχανοκίνητο η οποία εισάγει το κοινό στη μοναδική γεωλογία της περιοχής σε συνδυασμό με μοναδικά αξιοθέατα, βιομηχανικά μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, οι οποίοι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τη μεταλλία και τη μεταλλουργία της λαυρεωτικής γης. Σε αυτή τη διαδρομή ξεχωρίζει το Αρχαίο Θέατρο Θορικού το οποίο βρίσκεται στη βραχώδη πλαγιά του παράκτιου λόφου. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, ο χώρος διαμορφώθηκε σταδιακά με διαδοχικές επεμβάσεις, οι οποίες πρέπει να συνδέονται με τις αυξημένες ανάγκες για τη συγκέντρωση των δημοτών μετά την πολιτειακή μεταρρύθμιση του Κλεισθένους το 507 π.Χ. με σκοπό την οργάνωση και λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
2 Κεντρική και Νότια Λαυρεωτική: Μια περιαστική γεωδιαδρομή που ενδείκνυται ιδιαίτερα για πεζοπορία και ποδηλασία. Η εν λόγω γεωδιαδρομή είναι ένα ταξίδι στον χρόνο. Δίνει στο κοινό την εικόνα της Λαυρεωτικής του 19ου αι. με τις βιομηχανικές, μεταλλουργικές και μεταλλευτικές εγκαταστάσεις, περνώντας στη συνέχεια στα αρχαία μεταλλευτικά και μεταλλουργικά μνημεία του Χρυσού Αιώνα του Περικλέους ή αλλιώς στον Αργυρό Αιώνα του Λαυρίου. Και όλα αυτά πάντα με τη μοναδική ολιστική προσέγγιση ξεκινώντας από τα γεωλογικά χαρακτηριστικά και καταλήγοντας στον άνθρωπο. Σε αυτές τις διαδρομές ο επισκέπτης διατρέχει σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος φτάνοντας μάλιστα και στον Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο.
3 Πόλη του Λαυρίου: Μια αστική γεωδιαδρομή 7 χλμ. που ενδείκνυται ιδιαίτερα για πεζοπορία και ποδηλασία. Μια γεωδιαδρομή που εστιάζει στον ανθρώπινο παράγοντα, στο γεγονός της άρρηκτης σχέσης του ανθρώπου με τη φύση και την πολιτιστική κληρονομιά που δημιουργήθηκε με αφορμή τη μοναδική γεωλογία της περιοχής και τον ορυκτό της πλούτο. Εδώ ξεχωρίζουν τα δύο μουσεία, το Ορυκτολογικό και το Αρχαιολογικό, αλλά και τα βιομηχανικά μνημεία, όπως η Γαλλική Σκάλα του 1888 και μοναδικά νεοκλασικά κτίρια του 19ου αι. εντός του κυρίως ιστού της πόλης.
4 Οικισμός Αγίου Κωνσταντίνου-Καμάριζας: Μια αστική γεωδιαδρομή για πεζοπορία και ποδηλασία σχεδόν 7 χλμ. Εστιάζει στα μοναδικά βιομηχανικά μεταλλευτικά μνημεία του 19ου αι., στις υπόγειες στοές και στο πρώτο βιομηχανικό-μεταλλευτικό τρένο, σε συνάρτηση με την καθημερινότητα των μεταλλωρύχων στο κυριότερο μεταλλευτικό κέντρο των σχεδόν 6.000 ετών συνεχόμενης μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας.
Αμυράς: «Η κλιματική κρίση δεν αφήνει περιθώρια για αναβολές και ημίμετρα»
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για πρώτη φορά έχει αναλάβει την προστασία και την οικονομική υποστήριξη πέντε αναγνωρισμένων Ελληνικών Παγκόσμιων Γεωπάρκων UNESCO, την προώθηση των δράσεών τους και την αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων, με στόχο την κάλυψη των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη διεθνή αναγνώριση των γεωπάρκων.
Τα Παγκόσμια Γεωπάρκα UNESCO αποτελούν την τρίτη κατηγορία περιοχών που απολαμβάνουν την αναγνώριση της UNESCO, μετά τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς και τα Αποθέματα της Βιόσφαιρας.
Πρόσφατα ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς, σε παρουσίαση του σχετικού κυβερνητικού σχεδίου, είχε δηλώσει ότι «Η κυβέρνηση Μητσοτάκη και το ΥΠΕΝ πορευόμαστε με πλοηγό την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, ώστε να αναδείξουμε τις φυσικές ομορφιές της χώρας και να δώσουμε κίνητρα στις τοπικές κοινωνίες για πράσινη επιχειρηματικότητα και τη μετάβασή τους στη βιώσιμη οικονομική δραστηριότητα. Η κλιματική κρίση δεν αφήνει περιθώρια για αναβολές και ημίμετρα. Σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες χτίζουμε την ασπίδα της φύσης, δημιουργώντας ευκαιρίες ανάπτυξης και αειφορίας».
Οι πέντε περιοχές: Βίκος-Αώος, τμήμα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, Ψηλορείτης Κρήτης (Σητεία), Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού και Νήσος Λέσβος.
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής 11 Iουλίου 2021. Συνέντευξη στην Ξένια Στούκα.
