ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ (ΤΕΓΕ)

Η Τεχνική Γεωλογία είναι ένας σύνθετος κλάδος των γεωεπιστημών που συνδυάζει τους χώρους της γεωλογίας και της μηχανικής. Σύμφωνα με τον ορισμό της Διεθνούς Ένωσης Τεχνικής Γεωλογίας και Περιβάλλοντος (IAEG, 1992), τεχνική γεωλογία είναι η επιστήμη που «ασχολείται με την έρευνα, μελέτη και επίλυση των τεχνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ της γεωλογίας και των έργων-δραστηριοτήτων του ανθρώπου, καθώς επίσης την πρόγνωση και ανάπτυξη μέτρων για την αποτροπή ή αντιμετώπιση των γεωκινδύνων».

Στη σύγχρονη εποχή, η ανάγκη για περισσότερες και πληρέστερες τεχνικογεωλογικές - γεωτεχνικές μελέτες είναι επιτακτικότερη, λόγω του συνεχώς αυξανόμενου όγκου των κατασκευών και των μεγαλύτερων απαιτήσεων για ασφάλεια. Μια άλλη σύγχρονη αναγκαιότητα είναι η διατήρηση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος από τις δραστηριότητες του ανθρώπου, αλλά και από την αύξηση των γεωκινδύνων που συνοδεύουν την κλιματική αλλαγή.

Οι επιπτώσεις από τα φυσικά καταστροφικά φαινόμενα (κατολισθήσεις, σεισμοί, πλημμύρες, κ.λ.π.) είναι καταλυτικές για τη διατήρηση και ασφάλεια έργων και οικισμών. Πολυάριθμες είναι οι περιπτώσεις μεταφοράς οικισμών στην χώρα μας, που χαρακτηρίστηκαν κατολισθιοσιόπληκτοι. Τα φυσικά καταστροφικά φαινόμενα πλήττουν πολύ συχνά και τις υποδομές (δρόμοι, δίκτυα, κλπ.) με σημαντικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Το Τμήμα  Τεχνικής Γεωλογίας της Ε.Α.Γ.Μ.Ε. - υπάγεται στη Διεύθυνση Γενικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας (ΔΙΓΕΓ) - διαθέτει εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό για την αντιμετώπιση των θεμάτων αυτών, που γίνεται με σειρά ερευνητικών εργασιών στην ύπαιθρο και στο εργαστήριο. Στη μακρόχρονη λειτουργία του έχει εκπονήσει πλήθος ερευνών και ειδικών μελετών και έχει διατυπώσει προτάσεις, συμβάλλοντας στη λήψη ορθών αποφάσεων για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφικών φαινομένων γεωλογικής αιτιολογίας, καθώς και στην ασφαλή κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων.

Το ερευνητικό αντικείμενο της Τεχνικής Γεωλογίας καλύπτεται από την Ελληνική Γεωλογική Υπηρεσία (ΙΓΕΥ – ΕΘΙΓΜΕ – ΙΓΜΕ - ΕΑΓΜΕ) ήδη από τη δεκαετία του 1950. Η δραστηριότητα του Τμήματος Τεχνικής Γεωλογίας κατά αντικείμενο μπορεί να συνοψιστεί στα ακόλουθα:

Αντικείμενα / Δραστηριότητες

Το Τμήμα Τεχνικής Γεωλογίας της Ε.Α.Γ.Μ.Ε. υλοποιεί «Τεχνικογεωλογικές & Γεωτεχνικές Έρευνες και Μελέτες» για τις ανάγκες των ερευνητικών αντικειμένων που καλύπτει.

Έρευνα Καταστοφικών Γεωλογικών Φαινομένων

Μετακινήσεις μαζών

Η έρευνα και μελέτη των φαινομένων μετακινήσεων μαζών, κυρίως σε οικιστικές περιοχές και το οδικό δίκτυο, είναι από τα κύρια αντικείμενα του Τμήματος Τεχνικής Γεωλογίας. Από την ίδρυση του ΙΓΕΥ (1952) έως σήμερα, έχουν ερευνηθεί περισσότερα από 5.000 φαινόμενα μετακινήσεων μαζών στον Ελλαδικό χώρο. Οι μετακινήσεις μαζών περιλαμβάνουν όλες τις πιθανές μορφές μετακίνησης εδαφικής ή βραχώδους μάζας και ειδικότερα:

• Κατολισθήσεις εδαφικών μαζών κάθε μορφής
• Καταπτώσεις βραχωδών μαζών
• Καθιζήσεις
• Εδαφικές υποχωρήσεις

Στο πλαίσιο της έρευνας των φαινομένων μετακινήσεων μαζών εξετάζεται δυναμική εξέλιξης καθώς και ο μηχανισμός δημιουργίας τους, ενώ παράλληλα προτείνονται τα κατάλληλα ποιοτικά μέτρα πρόληψης ή αντιμετώπισης των φαινομένων.

Σημαντική δραστηριότητα του ΤΕΓΕ κατά τα τελευταία χρόνια είναι επίσης η εκπόνηση μελετών οριοθέτησης των πληγεισών ή και των περιοχών που κινδυνεύουν (επαπειλουμένων) από πιθανή επέκταση των κατολισθητικών φαινομένων σε οικιστικές περιοχές (Δήμοι Ζαγοράς – Μουρεσίου, Μετεώρων, Πύλης, Καρπενησίου, Πλατανιά κ.λ.π.). Οι λεπτομερείς οριοθετήσεις των πληγεισών περιοχών είναι αναγκαίες για την έκδοση από τη ΔΑΕΦΚ (Γενική Δ/νση Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών) Κ.Υ.Α., με την οποία θα χορηγηθεί στεγαστική συνδρομή στους πληγέντες για την αποκατάσταση των κτιρίων τους.

Σεισμογεωλογικές, μακροσεισμικές και μικροζωνικές μελέτες (σε συνεργασία με άλλους φορείς)

Έχουν υλοποιηθεί πλήθος μακροσεισμικών ερευνών σε περιοχές που επλήγησαν από σεισμούς, ενώ έχουν εκπονηθεί χάρτες σεισμικής επικινδυνότητας. Στον τομέα πρόληψης των σεισμικών καταστροφών το Τμήμα Τεχνικής Γεωλογίας συμμετέχει στην εκπόνηση μικροζωνικών μελετών (π.χ. Κοζάνη, Κόνιτσα, Ανθούπολη Περιστερίου, κ.λ.π.). Σε επίπεδο χώρας έχει συνταχθεί ο σεισμοτεκτονικός χάρτης της Ελλάδας σε κλίμακα 1:500.000.

 

Σχεδιασμού Μελέτης και Κατασκευής Μεγάλων Τεχνικών Έργων όπως:

Φράγματα & λιμνοδεξαμενές

Έχουν υλοποιηθεί πολυάριθμες έρευνες και μελέτες, οι οποίες αφορούν στη διερεύνηση των γεωλογικών, τεχνικογεωλογικών και γεωτεχνικών παραγόντων που καθορίζουν την καταλληλότητα περιοχών για την κατασκευή ταμιευτήρων αποθήκευσης νερού (π.χ. Φράγμα Αγ. Δημητρίου Ευήνου, Φράγμα Ιασίου Κομοτηνής, Φράγματα Δυτικής Μακεδονίας, κ.λ.π  

Αγωγός Φυσικού Αερίου

Για τον ΑΦΑ έγιναν οι τεχνικογεωλογικές – γεωτεχνικές αναγνωρίσεις και μελέτες για τις συνθήκες θεμελίωσης και ευστάθειας των πρανών κατά μήκος της χάραξης του Αγωγού Μεταφοράς Φυσικού Αερίου, στον κύριο άξονα και τους κλάδους αυτού συνολικού μήκους 1200 χλμ περίπου. Επίσης στο στάδιο της λειτουργίας του Αγωγού Φυσικού Αερίου και των κυριότερων κλάδων αυτού, η ΕΑΓΜΕ (ΙΓΜΕ) παρέχει υπηρεσίες συμβούλου συμμετέχοντας σε ομάδα άμεσης παρέμβασης σε περίπτωση σεισμού ή εκδήλωσης κατολισθητικών φαινομένων.

Υπόγεια τεχνικά έργα και γεωτεχνικές μελέτες ειδικών κατασκευών

Μελετώνται οι τεχνικογεωλογικές συνθήκες και οι γεωμηχανικοί χαρακτήρες των εδαφικών και βραχωδών σχηματισμών που συναντώνται στο βάθος που επηρεάζει τη θεμελίωση του έργου, έτσι ώστε να διευκολυνθεί ο μελετητής μηχανικός προς την κατεύθυνση της προσφορότερης λύσης από πλευράς κατασκευής και λειτουργίας (σήραγγα του Ευήνου – Μόρνου, παράκαμψη Αρχαίας Δωδώνης, κ.λ.π.).

Γεωλογική Οικιστική Καταλληλότητα

Μελετώνται οι τεχνικογεωλογικές συνθήκες και οι γεωμηχανικοί χαρακτήρες των εδαφικών και βραχωδών σχηματισμών που συναντώνται στο βάθος που επηρεάζει τη θεμελίωση του έργου, έτσι ώστε να διευκολυνθεί ο μελετητής μηχανικός προς την κατεύθυνση της προσφορότερης λύσης από πλευράς κατασκευής και λειτουργίας (οικονομικό κόστος – ασφάλεια). Η ΕΑΓΜΕ (ΙΓΜΕ) έχει εκτελέσει και εκτελεί μεγάλο αριθμό τέτοιων μελετών που αφορούν σε επεκτάσεις σχεδίου πόλεων -κωμοπόλεων αλλά και σε αποχαρακτηρισμούς κατολισθαινόντων οικισμών.

Έργα Προστασίας Περιβάλλοντος και Αποκατάστασης Τοπίου

Συμμετοχή σε μελέτες προστασίας με την εκπόνηση τεχνικογεωλογικών και γεωτεχνικών μελετών για τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από έργα υψηλού κινδύνου, όπως Χώροι Υγειονομικής Ταφής, Κοιμητήρια, Τέλματα (Βιολογικός Κοζάνης, αγωγός λυμάτων Σαλαμίνας, ΧΥΤΑ Ρεθύμνου, κ.λ.π.). Στο πλαίσιο του Γ΄ΚΠΣ εκπονήθηκαν μελέτες για τη μεθοδολογία αποκατάστασης εγκαταλειμμένων λατομείων και μεταλλείων με πιλοτική εφαρμογή στους νομούς Αχαΐας, Δράμας, Ιωαννίνων και Κοζάνης.

Προστασίας Μνημείων της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς

 

Στο πλαίσιο αυτό έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες και μελέτες για τις συνθήκες ευστάθειας του χώρου θεμελίωσης ιστορικών και πολιτιστικών μνημείων, καθώς επίσης για τον προσδιορισμό των αιτίων που απειλούν τις κατασκευές και τον περιβάλλοντα χώρο, όπως:

• Γεωλογική
• Γεωτεχνική μελέτη της Ακροπόλεως Αθηνών.
• Γεωτεχνική μελέτη της περιοχής του ναού του Επικούρειου Απόλλωνος.
• Γεωτεχνικές μελέτες στα ιστορικά τείχη του Ηρακλείου, Ρεθύμνου και Χανίων Κρήτης.
• Τεχνικογεωλογική έρευνα στο Κάστρο του Πλαταμώνα.
• Τεχνικογεωλογική έρευνα στο Κάστρο του Πυθαγορείου Σάμου.
• Γεωτεχνική έρευνα στη σήραγγα του ΜΕΤΡΟ στον Κεραμικό.
• Γεωτεχνικές μελέτες Ενετικών Κάστρων στην Άμφισσα, τη Λήμνο, την Κέρκυρα, σε Βυζαντινές εκκλησίες της Δυτικής Μακεδονίας και της Πελοποννήσου, αλλά και μνημείων σε πολλές περιοχές της χώρας.

 

Μεθοδολογία Έρευνας

Οι έρευνες στο πλαίσιο των έργων Τεχνικής Γεωλογίας, περιλαμβάνουν εργασίες υπαίθρου και εργαστηρίου, με επακόλουθη ανάλυση και επεξεργασία των στοιχείων και σύνταξη τεχνικών εκθέσεων των έργων. Οι Τεχνικές εκθέσεις αποστέλλονται στους φορείς ανάθεσης των έργων, ενώ αντίγραφά τους καταχωρούνται στην Κεντρική Βιβλιοθήκη της ΕΑΓΜΕ και στο αρχείο εκθέσεων του ΤΕΓΕ και παράλληλα ενημερώνονται οι σχετικές βάσεις δεδομένων.

Εργασίες Υπαίθρου

1. Τεχνικογεωλογικές και γεωτεχνικές χαρτογραφήσεις

• Συντάσσονται τεχνικογεωλογικοί - γεωτεχνικοί χάρτες σε ποικίλες κλίμακες, ανάλογα με τις ανάγκες και απαιτήσεις του έργου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι:
• Ο γεωτεχνικός χάρτης της Ελλάδας σε κλίμακα 1:500.000.
• Ο τεχνικογεωλογικός χάρτης της κεντρικής Ροδόπης σε κλίμακα 1:50.000
• Οι τεχνικογεωλογικοί χάρτες αστικών περιοχών σε κλίμακα 1:10.000 (π.χ. Περιοχή πρώην Νομαρχίας Αθηνών, η ευρύτερη περιοχή της πόλης της Θεσσαλονίκης, καθώς και των πόλεων Γρεβενών, Καστοριάς, Φλώρινας, Πτολεμαΐδας, Ναυπλίου, Σπάρτης, Δράμας, Βόλου, Ηγουμενίτσας).
• Ο τεχνικογεωλογικός χάρτης της ευρύτερης περιοχής της πόλης Κοζάνης σε κλίμακα 1:5.000, στο πλαίσιο μικροζωνικής μελέτης.

 

2. Γεωτεχνικές γεωτρήσεις – ερευνητικά ορύγματα – δειγματοληψίες

Τα έργα γεωτεχνικής έρευνας περιλαμβάνουν ανόρυξη ερευνητικών γεωτεχνικών γεωτρήσεων με εκτέλεση επιτόπου δοκιμών ή/και ορυγμάτων και κατάλληλη δειγματοληψία για τον εργαστηριακό προσδιορισμό των φυσικομηχανικών χαρακτηριστικών των τεχνικογεωλογικών ενοτήτων που δομούν την περιοχή έρευνας.

3. Αποκλισιομετρήσεις

Η μέθοδος των αποκλισιομετρήσεων εφαρμόζεται για τον εντοπισμό μετακινήσεων (ολισθήσεων), τον καθορισμό του βάθους εκδήλωσής τους και την παρακολούθηση της εξέλιξής τους. Για την εκτέλεση των μετρήσεων υπαίθρου, το Τμήμα Τεχνικής Γεωλογίας της ΕΑΓΜΕ έχει προμηθευτεί και χρησιμοποιεί ειδικό εξοπλισμό για μετρήσεις αποκλίσεων σε γεωτρήσεις, της εταιρίας SISGEO. Οι αποκλισιομετρήσεις πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις προδιαγραφές ASTM D4622– 86 (Reapproved 1993).

Εργασίες Γραφείου

• Επεξεργασία στοιχείων υπαίθρου – εργαστηρίου
• Αξιολόγηση και ανάλυση των στοιχείων με τη χρήση κατάλληλων λογισμικών προγραμμάτων.
• Σύνταξη τεχνικών εκθέσεων με τα στοιχεία, τα συμπεράσματα και τις προτάσεις της έρευνας.
• Αρχειοθέτηση στοιχείων
• Ενημέρωση Βάσεων Δεδομένων

 

Λειτουργία της Ομάδας Άμεσης Παρέμβασης

Το Τμήμα Τεχνικής Γεωλογίας έχει την ευθύνη λειτουργίας της Ομάδα Άμεσης Παρέμβασης (ΟΑΠ), που ενεργοποιείται μετά από σοβαρά κατολισθητικά φαινόμενα, μεγάλους σεισμούς ή άλλες φυσικές καταστροφές γεωλογικής αιτιολογίας. Κλιμάκιο της ΟΑΠ μεταβαίνει άμεσα στις πληγείσες περιοχές, με σκοπό την εκτίμηση της επικινδυνότητας και της δυναμικής του φαινομένου, καθώς και την παροχή συμβουλευτικών οδηγιών προς τους αρμόδιους φορείς, για την άμεση αντιμετώπιση των φαινομένων. Τα τελευταία χρόνια η δραστηριότητα της Ομάδας Άμεσης Παρέμβασης της Ε.Α.Γ.Μ.Ε. καλύπτει και τις ανάγκες της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, μέσω σχετικού Μνημονίου Συνεργασίας.

Κατηγορίες Έργων ΤΕΓΕ

Υπέρ Τρίτων

• Τεχνικογεωλογικές – γεωτεχνικές έρευνες και μελέτες (κατολισθητικών φαινομένων, γεωλογικής καταλληλότητας, κλπ).
• Οριοθετήσεις κατολισθησιόπληκτων οικισμών
• Παροχή υπηρεσιών Συμβούλου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, Φορείς του Δημοσίου, Οργανισμούς ή ιδιώτες.

 

Προγράμματα Συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση – Β’ ΚΠΣ

• «Μελέτες για την αξιοποίηση των Επιφανειακών Υδάτων με μικρά Φράγματα» (ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας)
• «Τεχνικογεωλογική Μελέτη Καταστροφικών φαινομένων Ορεινού Όγκου κεντρικής Ροδόπης» (ΠΕΠ Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης) − Γ΄ ΚΠΣ (σε συνεργασία με άλλες Υ.Μ. του ΙΓΜΕ)
• «Έρευνα Γεωτεχνικών Δεδομένων Δυτικής Μακεδονίας» (ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας) ✓ «Επιλογή θέσεων Φραγμάτων» (ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας)
• «Υπόγεια έργα» (Εθνικό Σκέλος)
• Αστική Γεωλογία (Σπάρτη, Ναύπλιο, Θρακομακεδόνες, Δράμα)
• «Ανάπτυξη φιλικών προς το περιβάλλον τεχνικών για την αξιοποίηση εγκαταλειμμένων δημόσιων λατομικών χώρων και των προϊόντων τους» (Εθνικό Σκέλος). ✓ «Καινοτόμες τεχνικές καταγραφής και αξιοποίησης απορριμμάτων μεταλλευτικής – μεταλλουργικής βιομηχανίας και εγκαταλειμμένων δημόσιων μεταλλείων – πιλοτικές εφαρμογές» (Εθνικό Σκέλος). − ΕΣΠΑ (2007 – 2013) (σε συνεργασία με άλλες Υ.Μ. του ΙΓΜΕ
• Ανάδειξη της περιοχής αρχαίων Λατομείων Μαραθίου Πάρου με στόχο τη δημιουργία γεωπάρκου (ΕΡΓΟ ΜΕΟΠΥ – ΥΠΟΕΡΓΟ 6 - ΕΝΟΤΗΤΑ 3).
• Αστική Γεωλογία (Βόλος, Ηγουμενίτσα) − ΕΣΠΑ 2014-2020 (2023)
• Εκτίμηση Επιδεκτικότητας Έναντι Κατολισθήσεων του Ελλαδικού Χώρου (ΕΡΓΟ ΟΠΥΓΕΚ – ΥΠΟΕΡΓΟ ΓΕΩΚΑ - ΕΝΕΡΓΕΙΑ 1)
• Αστική Γεωλογία (Λαμία)

 

Ανταγωνιστικά Προγράμματα

Συμμετοχή σε διεπιστημονικά ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα και επιτροπές. Μερικά από τα ερευνητικά προγράμματα που συμμετείχε το ΤΕΓΕ είναι: Terrafirma, Nemisref, Icomos, Ingeoclouds, ενώ συμμετέχει σε ομάδες εργασίας των EuroGeoSurveys (Earth Observation - GeoHazards, Urban Geology).

 

Διακρατικές Συνεργασίες

• Ελληνο-Βρετανική συνεργασία (2001-2003). Συμμετείχαν επιστήμονες της Ε.Α.Γ.Μ.Ε (πρώην ΙΓΜΕ)  (Μ. Στεφούλη, Εμμ. Αποστολίδης και Π. Σκαρπέλη), της ΕΥΔΑΠ και του Πανεπιστημίου του Leicester Αγγλίας. Τίτλος ερευνητικού έργου: "Μελέτη κατολισθήσεων κατά μήκος υδαταγωγών με την χρήση μεθόδων τηλεπισκόπησης και Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών".
• Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα "Enabling access to geological information in support of GMES – PanGeo" (2011-2014).

 

Προγράμματα Δημοσίων Επενδύσεων

• Καταστροφικά φαινόμενα (καλύπτει τη Δραστηριότητα της Ομάδας Άμεσης Παρέμβασης)
• Γεωτεχνικά Δεδομένα Ελλαδικού Χώρου: Χωροθέτηση – Οπτικοποίηση (έναρξη το 2021)
• Προμήθεια και προσαρμογή εξοπλισμού UAV σε εφαρμογές τεχνικής γεωλογίας (έναρξη το 2021).

 

Αρχείο Ερευνητικών Έργων ΤΕΓΕ

• Καλύπτει την χρονική περίοδο από το 1930 μέχρι σήμερα
• Περιλαμβάνει 3.077 Τεχνικές Εκθέσεις μέχρι το τέλος του 2020

 

Βάσεις Δεδομένων

Στο Τμήμα Τεχνικής Γεωλογίας αναπτύσσονται και ενημερώνονται οι ακόλουθες βάσεις δεδομένων:

• Κατολισθήσεων: Τα στοιχεία των αναλογικών εκθέσεων ψηφιοποιούνται και καταχωρούνται στη βάση δεδομένων, που έχει σχεδιαστεί σε περιβάλλον G.I.S.(διαδικασία συνεχούς ενημέρωσης).
• Υπογείων Έργων (Ολοκληρώθηκε στο πλαίσιο έργου του Γ΄ΚΠΣ).
• Γεωτεχνικών δεδομένων Ελλαδικού χώρου (έναρξη το 2021).

 

Στο Tμήμα Τεχνικής Γεωλογίας (ΤΕΓΕ) της Ε.Α.Γ.Μ.Ε. υπάγεται και το Εργαστήριο Εδαφομηχανικής -  Βραχομηχανικής. 

Περισσότερες πληροφορίες για τα τμήματα της Διεύθυνσης Γενικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας (ΔΙΓΕΓ) μπορείτε να διαβάσετε στους συνδέσμους που ακολουθούν:

Τμήμα Γενικής Γεωλογίας, Γεωλογικών Χαρτογραφήσεων και Εφαρμογών (ΓΕ.ΧΑ.Ε.) 

Τμήμα Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής (ΤΕΓ)