Γεωλογική Χαρτογράφιση νησίδων και βραχονησίδων Αργολικής Χερσονήσου και Μυρτώου Πελάγους

Φωτογραφία κορυφής: Μεσοπλακώδη ισοκλινώς πτυχωμένα μάρμαρα της Νήσου Σπαθί. Στο βάθος φαίνεται η Νήσος Σκυλλί.

Στo πλαίσιo των ερευνητικών έργων που εκπονεί η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ε.Α.Γ.Μ.Ε.) με τίτλο: «Γεωλογική χαρτογραφική απεικόνιση νησίδων και βραχονησίδων του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου Πελάγους για τη συμπλήρωση του υπάρχοντος ψηφιακού Βασικού Γεωλογικού Χάρτη της Ελλάδας σε κλίμακα 1:50K» και «GEOINFRA - Δράσεις γεωλογικών χαρτογραφήσεων Ελλάδας για τη στήριξη της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας» κλιμάκιο ερευνητών της Αρχής αποτελούμενο από τους Δρ. Άδωνι Φωτιάδη - Γεωλόγο, κ. Γεώργιο Δεληγιαννάκη - Γεωλόγο MSc,  Δρ. Ιωάννη Βακαλά - Γεωλόγο και τον κ. Γεώργιο Ευθυμίου - Εργοδηγό, ολοκλήρωσε τις εργασίες γεωλογικής χαρτογράφησης σε νησίδες και βραχονησίδες που εκτείνονται Νότια της Αργολικής χερσονήσου και του Μυρτώου Πελάγους.

Πιο συγκεκριμένα, κατά τον μήνα Σεπτέμβριο 2020 πραγματοποιήθηκε η πλήρης γεωλογική χαρτογράφηση των κάτωθι νησίδων και βραχονησίδων:

• Νησίδες Τσελεβίνια
• Νήσος Δοκός
• Νησίδα Τρίκερι
• Βραχονησίδες Στρογγυλό, Δράπι & Αστέρι
• Βραχονησίδες Πλατονήσι (ή Αλέξανδρος), Καρτέλι, Βένιζα, Ταγάρι & Δισάκι
• Βραχονησίδες Ποντικός, Πετάσι, Καλές, Ερημονήσι & Κιβωτός
• Νησίδα Σταυρονήσι
• Βραχονησίδες Αγ. Ιωάννη
• Νήσος Βελοπούλα
• Νήσος Φαλκονέρα

Σημειώνεται, ότι για την ορθότερη χαρτογραφική απεικόνιση πραγματοποιήθηκαν συμπληρωματικές εργασίες λήψεως πολλαπλών εικόνων με χρήση Μη Επανδρωμένου Αεροσκάφους (Drone) σε επιλεγμένες πτητικές διατομές, τα δεδομένα των οποίων θα εμπλουτίσουν το υπό προετοιμασία γεωλογικό φύλλο.

Μετά από επεξεργασία δορυφορικών αναλύσεων, τις απαραίτητες γραφικές επεξεργασίες των τεκτονικών μετρήσεων για τον προσδιορισμό της γεωμετρίας των γεωλογικών χαρτών, καθώς και της προβλεπόμενης μελέτης των ληφθέντων δειγμάτων, θα δημιουργηθεί ενιαίο γεωλογικό φύλλο με τις γεωλογικές χαρτογραφικές απεικονίσεις των ανωτέρω νησίδων και βραχονησίδων Αργολίδας - Μυρτώου Πελάγους.

Τέλος, στον κάτωθι πίνακα παρουσιάζονται τα συμπλέγματα βραχονησίδων και οι επιμέρους νησίδες και βραχονησίδες που πρόκειται να χαρτογραφηθούν στα πλαίσια του σχετικού έργου, σε εγγύτητα με τις Μικρασιατικές Ακτές.

Πίνακας 1: Νησίδες – Βραχονησίδες σε εγγύτητα με τις Μικρασιατικές Ακτές

Ακολουθεί φωτογραφικό υλικό και πρώιμα συμπεράσματα των γεωλογικών συνθηκών που επικρατούν στις εξετασθείσες νησίδες και βραχονησίδες που εκτείνονται Νότια της Αργολικής χερσονήσου και του Μυρτώου Πελάγους.

Εικόνα 1: Εναλλαγές κυανόλευκων λεπτοπλακωδών ισοκλινώς πτυχωμένων μαρμάρων με πυριτολίθους εντός πυριτιωμένων πρασινοσχιστολίθων και ασβεστοσχιστολίθων στη Ν. Σπαθί.

Νησίδες Τσελεβίνια: Προς το ΝΑ/κό άκρο της Αργολικής χερσονήσου (απόληξη οροσειράς Αδέρων) εκτείνονται από τα Α/κά προς τα Δ/κά Ν. Σκυλλί, Ν. Σπαθί & Ν. Γαλή και δομούν την ανώτερη τεκτονική ενότητα, η οποία αποτελείται από ημιμεταμορφωμένους και σχιστοποιημένους σχηματισμούς του φλυσχοειδούς μείγματος που εμφανίζεται βορειότερα επί της ΝΑ/κής Αργολικής χερσονήσου (βλ. φύλλο ΤΡΟΙΖΗΝΑ υπό επεξεργασία στο πλαίσιο του GEOINFRA).

Οι σχηματισμοί αυτοί, από τη βάση προς την οροφή, δομούνται από πυριτιωμένους σχιστώδεις ιλυολίθους (μετατόφφοι) ιώδους χρώματος, οι οποίοι μεταβαίνουν προς τα πάνω σε εναλλαγές τεφρόλευκων λεπτο-έως μεσοπλακωδών ισοκλινώς πτυχωμένων μαρμάρων με ή χωρίς κονδύλους πυριτολίθων. Οι τελευταίοι αναπτύσσονται σε πυριτιωμένους πρασινοσχιστολίθους με επικάλυμμα μερικών μέτρων από μεταψαμμίτες.

Εικόνα 2: Λεπτομερής άποψη των εναλλαγών κυανόλευκων λεπτοπλακωδών ισοκλινώς πτυχωμένων μαρμάρων με κονδύλους πυριτολίθων με ασβεστοσχιστολίθους στη Ν. Σπαθί.

Η κατώτερη τεκτονική ενότητα, η οποία εμφανίζεται στις Ν. Σκυλλί & Ν. Σπαθί, συνίσταται από ταυτόσημους σχηματισμούς με αυτούς του μεταφλύσχη του φλυσχοειδούς μείγματος των Αδέρων.

Η μετα-ηωκαινική συμπιεστική τεκτονική, που προσέβαλε τον Πελαγονικό χώρο, οδήγησε τον καλυμματικό σωρό του οποίου η ανώτερη τεκτονική ενότητα χαρακτηρίζεται από τεκτονική παραμόρφωση ΒΑ/κής διεύθυνσης με κατακεκλιμένα αξονικά επίπεδα πτυχών Β40º, οδηγώντας σε εφιππεύσεις με φορά κίνησης από ΝΑ προς ΒΔ/κά, προσβάλλοντας την κατώτερη τεκτονική ενότητα. Επιπροσθέτως, η παραμόρφωση της κατώτερης ενότητας και κατ’ επέκταση των Αδέρων χαρακτηρίζονται από κατακεκλιμένα αξονικά επίπεδα πτυχών ΒΔ-ΝΑ/κής διεύθυνσης με φορά προς τα ΝΔ/κά.

Εικόνα 3: Τεκτονικά συμπτυχωμένος μεταφλύσχης του φλυσχοειδούς μείγματος των Αδέρων.

Από πλευράς ρηξιγενούς κατάτμησης, η Ν. Σπαθί διαρρηγνύεται από αριστερόστροφα πλαγιοκανονικά ρήγματα (Β330º).

Εικόνα 4: Εναλλαγές τεφρόλευκων λεπτο – μεσο - πλακωδών ισοκλινώς πτυχωμένων μαρμάρων εντός πυριτιωμένων πρασινοσχιστολίθων στη Ν. Σπαθί.

Συμπερασματικά, οι τεκτονο-στρωματογραφικές ενότητες που απαντώνται και εμπλέκονται στις Νησίδες Τσελεβίνια είναι ταυτόσημες με τον μετα-φλυσχικό καλυμματικό τεκτονικό σωρό του μείγματος των Αδέρων της Αργολικής χερσονήσου, ηλικίας Ανωτέρου Κρητιδικού, που προέρχεται από ποικίλα παλαιογεωγραφικά περιβάλλοντα των Εσωτερικών Ελληνίδων και ιδιαίτερα αυτών της Πελαγονικής ισοπικής ζώνης.

Νήσος Δοκός: Εκτείνεται προς τα ΝΑ/κά της Αργολίδας, μεταξύ Ερμιόνης και του στενού της Ν. ΥΔΡΑΣ και αποτελείται από:

α) την κατώτερη ενότητα που συνίσταται από ρουδιστοφόρους ασβεστολίθους του Κενομανίου που καταλαμβάνουν σχεδόν εξ’ ολοκλήρου τη νήσο, εξελίσσονται σε ερυθρούς πελαγικούς ασβεστολίθους του Μαιστριχτίου και μεταβαίνουν στον έντονα τεκτονισμένο αργολικό κλαστικό φλύσχη ανωτέρου Μαιστριχτίου-κατωτέρου Παλαιοκαίνου.

β) την ανώτερη τεκτονική ενότητα που εμφανίζεται να εφιππεύει τον φλύσχη στη ΒΑ/κή απόληξη της νήσου, αποτελώντας ένα σχιστοποιημένο τεκτονικό πέλμα σερπεντινίτη που φέρει διερρηγμένο ράκος κενομάνιων ασβεστολίθων.

Εικόνα 5: Κρητιδικοί ασβεστόλιθοι εφιππευμένοι επάνω στον έντονα τεκτονισμένο φλύσχη ανωτέρου Μαιστριχτίου-κατωτέρου Παλαιοκαίνου, στη ΒΑ/κή απόληξη της Ν. Δοκός.

Τεκτονικά η νήσος αποτελεί ένα κεκλιμένο ρηξιτέμαχος με κλίσεις ~30º προς τα ΒΔ/κά, το οποίο φέρει την παραπάνω ανώτερη τεκτονική ενότητα συμπτυχώνοντας τον υποκείμενο αργολικό φλύσχη με αξονικά επίπεδα κατακεκλιμένων πτυχών ΒΑ/κής διεύθυνσης και με φορά προς τα ΒΔ/κά.

Από πλευράς ρηξιγενούς τεκτονικής οι νότιες απόκρημνες απολήξεις της νήσου τέμνονται από κανονικές ρηξιγενείς επιφάνειες Α-Δ/κής διεύθυνσης, το κατελθόν νότιο τέμαχος των οποίων ορίζει το βόρειο όριο του στενού της νήσου ΥΔΡΑΣ.

Εικόνα 6: Ρουδιστοφόροι ασβεστολίθοι Κενομανίου, Ν. Δοκός.

Επιπλέον, για ορθότερη χαρτογραφική απεικόνιση, έγιναν συμπληρωματικές εργασίες λήψεως πολλαπλών εικόνων με χρήση Drone σε επιλεγμένες πτητικές διατομές προς στα Α/κά τμήματα της νήσου από τους Δρ. Ι. Βακαλά και κ. Γ. Δεληγιαννάκη, οι οποίες μετά από γεωπληροφορική ανάλυση των ιδίων θα εμπλουτίσουν το υπό προετοιμασία γεωλογικό φύλλο.

Εικόνα 7: Κατώτερη ενότητα ρουδιστοφόρων ασβεστολίθων του Κενομανίου που μεταβαίνουν σε ερυθρούς πελαγικούς ασβεστολίθους του Μαιστριχτίου και με τη σειρά τους στον αργολικό κλαστικό φλύσχη ανωτέρου Μαιστριχτίου-κατωτέρου Παλαιοκαίνου, κάτω από την ανώτερη τεκτονική ενότητα που εμφανίζεται να εφιππεύει τον φλύσχη στη ΒΑ/κή απόληξη της Νήσου Δοκός.

Εικόνα 8: Κατώτερη ενότητα ρουδιστοφόρων ασβεστολίθωv του Κενομανίου που μεταβαίνουν στον έντονα τεκτονισμένο αργολικό κλαστικό φλύσχη ανωτέρου Μαιστριχτίου-κατωτέρου Παλαιοκαίνου, κάτω από την ανώτερη τεκτονική ενότητα που εμφανίζεται να εφιππεύει τον φλύσχη στη ΒΑ/κή απόληξη της Νήσου Δοκός. Εικόνα από τρισδιάστατο μοντέλο που δημιουργήθηκε με τη χρήση Drone.

Νησίδα Τρίκερι: Συνίσταται από λεπτοπλακώδεις ημιπελαγικούς ασβεστολίθους Τριαδικής ηλικίας, οι οποίοι αναπτύσσουν γενικευμένες κλίσεις προς τα ΒΔ/κά. Φέρουν, στη βάση τους, ερυθρούς έως ιώδεις ψαμμιτικούς και αργιλικούς σχιστολιθικούς ορίζοντες με ανθρακικές ενστρώσεις που ορίζουν το υπόβαθρο, του Ανωτέρου Παλαιοζωικού (Λιθανθρακοπέρμιο) και που εμφανίζονται να οριοθετούνται εντός μιας ΒΑ-ΝΔ/κής ζώνης. Οι λιθολογίες αυτές ταυτίζονται με τους αντίστοιχους σχηματισμούς βάσης της ΥΔΡΑΣ που συνίστανται από ερυθρούς, κίτρινους και καστανούς αμμούχους αργιλικούς σχιστολίθους με μαρμαρυγία και ενστρώσεις ασβεστολίθων του Ανωτέρου Παλαιοζωικού και από τους πελαγικούς ασβεστολίθους του Ανισίου (Μέσο Τριαδικό).

Η μετα-ηωκαινική συμπιεστική τεκτονική φάση οδήγησε σε ενδοεφίππευση μεγάλο τμήμα της νησίδας προς τα ΒΔ/κά με ορίζοντα αποκόλλησης τους ψαμμιτικούς ορίζοντες του υποβάθρου. Επιπλέον, από πλευράς ρηξιγενούς τεκτονικής, η νησίδα διατέμνεται από κανονικά ρήγματα ΔΒΔ-ΑΝΑ/κής διεύθυνσης με κατελθόντα ρηξιτεμάχη προς το στενό της ΥΔΡΑΣ.

Βραχονησίδες Στρογγυλό, Δράπι & Αστέρι: Πρόκειται για βραχονησίδες που αποτελούνται από νηριτικούς ασβεστολίθους Τριαδικής ηλικίας. Ειδικότερα, οι δύο τελευταίες είναι γεωμορφολογικά επιπεδωμένες λόγω εντόνου διαρρήξεως και επακόλουθων διαβρωσιγενών επεισοδίων που υπέστησαν.

Οι λιθολογίες αυτές ταυτίζονται ενδεχομένως με τους αντίστοιχους νηριτικούς ασβεστολίθους φάσης Παντοκράτορα Λαδινίου-Μέσου Λιασίου της ΥΔΡΑΣ.

Βραχονησίδες Πλατονήσι (ή Αλέξανδρος), Καρτέλι, Βενίζα, Ταγάρι & Δισάκι: Εκτείνονται ΝΔ/κά της ΥΔΡΑΣ και αποτελούνται από λεπτοπλακώδεις ημιπελαγικούς ασβεστολίθους Τριαδικής ηλικίας, με ΒΔ/κές κλίσεις. Επιπροσθέτως, οι δύο τελευταίες βραχονησίδες αναπτύσσονται στη βάση τους ερυθρούς έως ιώδεις ψαμμιτικούς και αργιλικούς σχιστολιθικούς ορίζοντες με ανθρακικές ενστρώσεις που χαρακτηρίζουν το υποβάθρο του Ανωτέρου Παλαιοζωικού. Οι λιθολογίες αυτές ταυτίζονται με τους αντίστοιχους σχηματισμούς βάσης της ΥΔΡΑΣ που συνίστανται από τους κλαστικούς και σχιστολιθικούς σχηματισμούς του Ανωτέρου Παλαιοζωικού και από τους πελαγικούς ασβεστολίθους του Ανισίου (Μέσο Τριαδικό).

Βραχονησίδες Ποντικός, Πετάσι, Καλές, Ερημονήσι & Κιβωτός: Εκτείνονται στα ΒΔ/κά της ΥΔΡΑΣ και κατανέμονται από ΔΝΔ/κά έως ΑΒΑ/κά του στενού της. Όπως και οι προηγούμενες βραχονησίδες έτσι και αυτές αποτελούνται από λεπτοπλακώδεις ημιπελαγικούς ασβεστολίθους Τριαδικής ηλικίας. Οι λιθολογίες αυτές ταυτίζονται με τους αντίστοιχους σχηματισμούς των πελαγικών ασβεστολίθων του Ανισίου (Μέσο Τριαδικό) της ΥΔΡΑΣ.

Εικόνα 9: Λεπτο- έως μεσοπλακώδεις ημιπελαγικοί ασβεστολίθοι Τριαδικής ηλικίας στη Ν. Σταυρονήσι

Νησίδα Σταυρονήσι: Εκτείνεται νότια της ΥΔΡΑΣ και αποτελείται από πτυχωμένους λεπτο- έως μεσοπλακώδεις ημιπελαγικούς ασβεστολίθους Τριαδικής ηλικίας, οι οποίοι ενδεχομένως ταυτίζονται με τους πελαγικούς ασβεστολίθους του Ανισίου (Μέσο Τριαδικό) και τους πλακώδεις ασβεστολίθους με πυριτολίθους Ανωτέρου Σκυθίου-Μέσου Λιασίου της ΥΔΡΑΣ. Αναπτύσσουν γενικευμένες κλίσεις προς τα ΒΑ/κά που διαγράφουν πτυχές με αξονικά επίπεδα ΒΔ/κής διεύθυνσης, χαρακτηρίζοντας ένα πρώιμο εφαπτομενικό γεγονός της μετα-ηωκαινικής συμπιεστικής φάσης. Επιπλέον, η νησίδα διατέμνεται από κανονικά ρήγματα ΔΒΔ/κής διεύθυνσης και από κανονικά ρήγματα ΒΑ-ΝΔ/κής διεύθυνσης με κατελθόντα ρηξιτεμάχη προς τα ΒΔ/κά.

Εικόνα 10: Aνακρυσταλλωμένη ανθρακική πλατφόρμα Τριαδικής ηλικίας, με στρωσιγενείς πρασινοελαιώδεις έως ιώδεις τόφφους Περμο-Τριαδικής ηλικίας στη Ν. Βελοπούλα.

Νήσος Βελοπούλα: Τεκτονο-στρωματογραφικά αποτελείται από μια ανακρυσταλλωμένη ανθρακική πλατφόρμα Τριαδικής ηλικίας, η οποία προς τη βάση της επικάθεται σε στρωσιγενείς πρασινοελαιώδεις έως ιώδεις τόφφους, προφανώς Περμο-Τριαδικής ηλικίας, καταλαμβάνοντας το νότιο ήμισυ τμήμα της νήσου. Προς τα ανώτερα τμήματα της ανθρακικής πλατφόρμας, στο κέντρο της νήσου, αναπτύσσονται εναλλαγές λεπτοπλακωδών μαρμάρων με εκτεταμένη ανάπτυξη από ερυθρούς ιλυολίθους-μεταπηλίτες προς ερυθρούς ιάσπιδες, αποτελώντας τους πηλιτο-ραδιολαριτικούς ορίζοντες. Τέλος προς τα άνω μέχρι το βόρειο τμήμα της νήσου απαντώται το οφιολιθικό κάλυμμα, το οποίο συνίσταται από σχιστοποιημένες μικροκρυσταλλικές έως συμπαγείς αδροκρυσταλλικές μάζες γάββρων. Οι τελευταίοι διαπερνώνται από πηγματιτικές φλέβες με τουρμαλίνη.

Εικόνα 11: Εναλλαγές λεπτοπλακωδών μαρμάρων με εκτεταμένη ανάπτυξη προς τα πάνω από ερυθρούς ιλυολίθους-μεταπηλίτες προς ερυθρούς ιάσπιδες στη Ν. Βελοπούλα.

Εικόνα 12: Ερυθροί ιλυόλιθοι-μεταπηλίτες προς ερυθρούς ιάσπιδες (δεξιό τμήμα), κάτω από το οφιολιθικό κάλυμμα (αριστερό τμήμα), το οποίο συνίσταται από σχιστοποιημένες μικροκρυσταλλικές έως συμπαγείς αδροκρυσταλλικές μάζες γάββρων στη Ν. Βελοπούλα.

Νήσος Φαλκονέρα: Αποτελείται εξ’ ολοκλήρου από πετρώματα ωκεάνιας λιθόσφαιρας. Ειδικότερα από συνεκτικές μη καλυμματικές λιθολογίες, οι οποίες από τη βάση προς τα ανώτερα τμήματα της νήσου, διαχωρίστηκαν διαδοχικά: σε συμπαγείς γάββρους, σύστημα πολλαπλών δολεριτικών (ή διαβασικών) φλεβών, το οποίο τροφοδότησε προς τα άνω ένα επικάλυμμα από συμπαγείς ηφαιστειακές ροές. Χωρίς την παρουσία καλυμματικών ασυνεχειών και χωρίς την ύπαρξη πλαστικής παραμόρφωσης, αναγνωρίζονται από την επιφάνεια της θάλασσας προς τα πάνω οι παρακάτω λιθολογίες που διασυνδέονται μεταξύ τους με μαγματική πρωτογενή σχέση:

• αδροκρυσταλλικοί γάββροι με φλέβες μικρογάββρων,
• αδροκρυσταλλικοί γάββροι (μέχρι το υψ. 40μ),
• αδροκρυσταλλικοί γάββροι με φλέβες διαβάση (μέχρι το υψ. 60μ),
• γάββροι με φλέβες διαβάση και διαβάσεις βάσεως (μέχρι το υψ. 70μ),
• πολλαπλές φλέβες διαβάση που διαπερνώνται από ηφαιστειακές και απλιτικές φλέβες (μέχρι το ψ. 100μ) και
• ακολουθούν προς τα πάνω οι συμπαγείς κισσηρώδεις έως πορφυριτικές ηφαιστειακές ροές (μέχρι το υψ. 200μ).

Εικόνα 13: Αδροκρυσταλλικοί γάββροι με φλέβες μικρογάββρων, στη Ν. Φαλκονέρα.

Από πλευράς υδροθερμικής στατικής μεταμόρφωσης τα παραπάνω πετρώματα υπέστησαν πρασινοσχιστολιθική φάση με την ύπαρξη φλεβιδίων χλωρίτη και επιδότου.

Εικόνα 14:Αδροκρυσταλλικοί γάββροι εντός ρέματος στη Ν. Φαλκονέρα.

Εικόνα 15: Αδροκρυσταλλικοί γάββροι  (αριστερό τμήμα) και φλέβες διαβάση (κάτω δεξιά) διαπερνώνται από πορφυριτικές φλέβες στη Ν. Φαλκονέρα.